تفاوت جنگ تحریمی با جنگ تحمیلی از منظر اقتصادی چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ حسن حیدری اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت و گو با راهبرد معاصر در خصوص تفاوتهای اقتصادی در زمان جنگ تحمیلی با جنگ تحریمی امروز گفت: هرچند زمان جنگ تحمیلی جمهوری اسلامی ایران به دلیل ایستادگی در برابر قدرتهای بزرگ و به پیروزی رساندن انقلاب خود تحت تحریم دشمن و دشمنی های متعددی قرار داشت، اما شرایط آن زمان نسبت به اینک از برخی جهات متفاوت است. در مقایسه زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با وضعیت کنونی، آمار جمعیتی به مراتب متفاوت از یکدیگر است، بنحوی که جمعیت امروز تقریبا به مرز 2 برابر و نیم بیشتر از زمان آغاز جنگ رسیده است.

وی در این باره خاطر نشان کرد: اگر این موضوع را از نظر تخریب مقایسه کنیم تفاوتی بین تخریب های اقتصادی حملات نظامی با تخریب جنگ اقتصادی وجود ندارد، ازاین جهت که در آن زمان مثلا کارخانه ای با بمب و موشک تخریب می شد، اما در جنگ اقتصادی امروز، با تحریم صادرات و واردات و عدم تهیه مواد اولیه ودستگاه ها و تکنولوژی های مورد نیاز تولید، تولید خود به خود درگیر جنگ اقتصادی شده وهمان ضربات و ترکش های بمب و موشک را به شکل دیگری تحمل می کند. تحریم نفتی تفاوتی با اصابت موشک به صنعت و چاه های نفت ما ندارد، چرا که بازسازی و احیای چاه های نفت بعد از خروج از تحریم ها زمان بر و بار مالی زیادی به کشور وارد می کند.

این استاد اقتصاد خاطر نشان کرد: از سوی دیگر تفاوت های فرهنگی ایجاد شده بین نسل زمان جنگ و نسل کنونی هم مساله مهمی است که حتما باید لحاظ شود چرا که سرمایه اجتماعی مردم آماده پذیرش همه تبعات بودند به این دلیل که مردم، مسوولین را هم پای خود در راه  دفاع از کشور و هم سفره بودن و ساده زیستی مسوولین با مردم را باور داشتند.

حسن حیدری با اشاره به اینکه بعد از جنگ تحمیلی نظامی دچار جنگ اقتصادی داخلی و خود تحریمی شدیم خاطر نشان کرد: بی تردید ما در سال های بعد از پایان جنگ تحمیلی فرصت های اقتصادی قابل توجهی را از دست دادیم، در ساختار اقتصاد سیاسی ایجاد شده بزرگترین مشکلی که اقتصاد را وارد جنگ دیگری کرد، وابسته کردن گروه های مختلفی به بودجه کشور است به نوعی که جنگ داخلی و خود تحریمی در اقتصاد ایران کلید زده شد. این سیستم نهادهای مختلف را چونان یک فرد معتاد به دریافت بودجه بدون دردسر از بودجه عمومی کشور وابسته کرد، لذا حتی اگر آقای روحانی کنار برود و هر رئیس جمهور دیگری روی کار بیاید تا تفاوت رویکردی در ساختار بودجه نویسی ایجاد نشود ما همچنان در جنگ اقتصادی تحمیلی و جنگ اقتصادی خود خواسته به سر می بریم.

 وی دراین خصوص توضیح داد: قطع به یقین با قید هایی که دولت ها برای اعطای بودجه به سازمان ها و نهادهای مختلف ایجاد کرده اند، هر دولتی روی کار بیاید امکان هیچ مانوری به نفع فعالیت های عمرانی و تامین زیر ساخت ها را ندارد، بنابراین  تغییر جدی در ساختار اقتصاد سیاسی با بودجه در وضعیت کنونی و برای همیشه ی کشور بسیار لازم است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با تبیین جنگ اقتصادی خود خواسته گفت: وقتی کلمه جنگ در بدنه اقتصادی به کار برده می شود تفاوتی بین جنگ نظامی و جنگ اقتصادی به لحاظ تخریبی وجود ندارد، بنابراین در حال حاضر تخریب اقتصادی چونان تخریب نظامی بر سر اقتصاد آوار شده است.

وی تصریح نمود: ساختار اقتصاد سیاسی که بعد از جنگ به تدریج شکل گرفت در آستانه فصل بودجه مشخص می شود این ساختار با پیدا شدن سر و کله نهادهایی که کمترین منفعت و عایدی اقتصادی ندارند تا چه اندازه معیوب و ناکارآمد است. موضوعی که بیشتر روسای جمهور ما از آن گلایه داشتند که در فصل بودجه نهادهای مختلف وابسته به دولت درخواست بودجه دارند و دولت مجبور است از بودجه بیت المال به نفع این گروه ها و نهادها هزینه کند! درحالی که کشور در شرایط رکود و جنگ اقتصادی به سر می برد، درآمدهای نفتی به شدت کم شده و دولت ها قادر به تخصیص بودجه برای نهادهای عنوان شده نیستند.

حسن حیدری گفت: در حالی که بودن در شرایط رکود باید موجب کاهش بودجه شود اما سفارشات و نهادهایی که به بودجه دولتی وابسته هستند آنقدر زیادند که دولت نمی تواند به انحاء و دلایل سیاسی مختلف بودجه آنها را کاهش دهد، متاسفانه بودجه ای شکل گرفته که از تحمیل جنگ نظامی هم به کشور زیان آور تر است و دولت به هیچ وجه امکان مدیریت آن را ندارد، لذا هر رئیس جمهوری دراین وضعیت با مشکلات متعددی رو به رو می شود.

وی دراین باره با انتقاد از حذف بودجه عمرانی کشور تصریح نمود: در حالی که دولت در جنگ اقتصادی و جنگ تحریمی مجبور به پرداخت بودجه نهادهایی است که هیچ منفعت اقتصادی برای کشور ندارند، باید از بودجه عمرانی بگذرد، چندین سال است سهم بودجه عمرانی از بودجه عمومی آب می رود و نزدیک به صفر شده است، در حالی که تخصیص بودجه عمرانی مناسب به معنای تخصیص شکوفایی و توسعه برای اقتصاد کشور است.

استاد اقتصاد در روش تامین  مالی دولت در جنگ اقتصادی خاطر نشان کرد: دولت درجنگ تحریمی و جنگ اقتصادی کنونی خوشبختانه دچار مساله کمبود کالا و چالش هایی برای تامین کالا نیست، اما موجودی مالی و ارزی دولت ته کشیده است. دولت برای کسب درآمد مجبور به عرضه شرکت های خود در بورس است هر چند که دراین حوزه هم چندان موفق نبوده و نتوانست حجم مورد نظر خود را به بازار سرمایه عرضه کند؛ لذا مجبور به تامین کسری خود از راه های غیر مستقیمی چون استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول شده است، موضوعی که ارتباط مستقیمی با افزایش نقدینگی و به تبع آن افزایش ارز و تورم دارد.

وی تصریح نمود: تا زمانی که اعتیاد سازمان ها ونهادهای مختلف از دریافت بودجه دولتی از بین نرود وبودجه به صورت کامل اصلاح و عملیاتی نشود، قطعا همچنان با مشکلات و مسائل اقتصادی درگیر خواهیم بود که تبعات آن کمتر از جنگ تحمیلی بر اقتصاد کشور نیست، بلکه دامنه آن روز به روز بزرگتر و گسترده تر می شود.

حسن حیدری تفاوت های هزینه کردها را در عملکرد مسوولین در زمان  جنگ و اکنون اینگونه توضیح داد: در زمان جنگ تحمیلی مسوولان کشور به شدت روی هزینه کرد بودجه حساسیت خاصی نشان می دادند، به  عبارت دیگر از هر گونه بریز و بپاش صرف نظر می کردند چرا که هزینه مربوطه را برای تامین نیازهای جنگ و کشور لازم می دانستند در حالی که مسوولین با ریخت و پاش ها، برگزاری همایش های مختلف و سفرهای خارجی و تدابیر غلط اقتصادی نه تنها به تبعات این مسائل نمی اندیشند بلکه روز به روز عمق چاه فشارهای اقتصادی تحمیلی به کشور را افزایش می دهند.